autor: Ludwika Nitschowa z Kraskowskich (1889, Radłów koło Tarnowa – 1989, Warszawa)
brąz, odlew wykonany w 1977
sygnowany po lewej u dołu: L. Nitschowa.
własność Domu Pracy Twórczej w Radziejowicach, nr inw. 433/OT-26/2015
dar Federacji Związków Zawodowych Pracowników Kultury i Sztuki (2015)
Rzeźba przedstawia Stanisława Wyspiańskiego (1869-1907), najwybitniejszego twórcę epoki Młodej Polski, artystę, który z równym powodzeniem zajmował się wieloma dziedzinami sztuki: malarstwem sztalugowym i ściennym, grafiką, architekturą, projektowaniem witraży i mebli, także typografią książkową oraz wszechstronnie teatrem, jako autor dramatów (m.in. Wesele, Wyzwolenie, Noc listopadowa), scenografii i kostiumów oraz reżyser.
Ujęta na wprost niewielka głowa, umieszczona na manierycznie wyciągniętej szyi, ukazuje wyrazistą twarz, brutalnie wydobytą gęstymi uderzeniami dłuta zostawiającego wyraźną fakturę. Na wysokie czoło opada pasmo grzywki, a głowę pokrywa zmierzwiona fryzura znana z wielu własnych portretów Wyspiańskiego. W pociągłym obliczu uwagę zwracają duże, wypukłe oczy, patrzące nad wyraz przenikliwie. Wychudzona twarz, o wyraźnie wydobytych kościach policzkowych, okolona jest krótko przystrzyżonym zarostem, z wąsami opadającymi ku zaciśniętym ustom. W dosadnej charakterystyce twarzy artysty, mającej oddać intensywność skupienia i głębię twórczego uniesienia, rzeźbiarka uchwyciła również ból, będący oznaką podstępnej choroby, która trawiła Wyspiańskiego przez większość jego krótkiego życia. Ten przejmujący rzeźbiarski wizerunek wyraźnie sugeruje pogłębioną refleksję Nitschowej nad wieloma autoportretami bohatera, poczynając od tzw. błękitnego portretu z 1894 r., powstałego u progu drogi artystycznej, aż po ostatni rysunek z 1907 roku, skreślony ołówkiem u kresu życia.
Tekst: Elżbieta Charazińska
Redakcja: Beata Fiugajska
Foto: Piotr Ligier