autor: Xawery Dunikowski (1875, Kraków – 1964, Warszawa)
brąz, odlew z 2017 według oryginału z lat 1912-1914
sygnowany po prawej u dołu (na lewym rękawie): Xawery Dunik[ows]k[i]
własność Domu Pracy Twórczej w Radziejowicach, nr inw. 501/OT-23/2017
zakup odlewu wykonanego w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku (2017)
Popiersie przedstawia Ludwika Solskiego (1855-1954, właśc. Ludwik Napoleon Sosnowski), wybitnego aktora teatralnego (epizodycznie także operowego, filmowego i radiowego), a także reżysera i dyrektora teatralnego, który w trakcie trwającej niemal 80 lat kariery zagrał blisko 1000 ról w repertuarze dramatycznym i komediowym, stając się ikoną polskiego teatru.
Rzeźba jest współczesnym odlewem zdjętym z oryginału z brązu, odlanego w 1914 w krakowskiej pracowni Piotra Seipa, według modelu gipsowego powstałego na zamówienie Solskiego. (Jedna replika tego przedstawienia była w posiadaniu aktora – po II wojnie światowej została przez niego odnaleziona w gruzach warszawskiej kamienicy przy Al. Jerozolimskich 31, w której znajdowało się jego mieszkanie, i obecnie znajduje się w zbiorach Teatru Polskiego w Warszawie.) Jest to monumentalna, wieloprofilowa (do oglądania z każdej strony) rzeźba portretowa, ujęta w pół figury na wprost z głową silnie skręconą w lewo, z uniesioną prawą ręką, podtrzymującą na piersiach sfałdowaną szatę, i z lewą zgiętą w łokciu, mocno odsuniętą od torsu i wspartą na boku. Przybrana poza znamionująca szeroki teatralny gest sceniczny, jak również antykizująca szata oraz przerysowana mimika twarzy z umykającym w dal spojrzeniem „[…] pozwalają – jak pisała Aleksandra Melbechowska-Luty, badaczka twórczości Dunikowskiego – dopatrzyć się w tym ekspresyjnym portrecie personifikacji kunsztu aktorskiego, który był zawodowym i życiowym atrybutem Solskiego”. Drobiazgowo opracowana twarz pulsuje światłem załamującym się bądź odbitym w mocno zaznaczonych szczegółach anatomicznych – zapadniętych oczach, ostro wyprofilowanym nosie, wydatnych kościach policzkowych i zdecydowanym zarysie podbródka. Sposób rzeźbienia twarzy kontrastuje z dużymi, wygładzonymi partiami togi układającymi się w ostre pionowe płaszczyzny. Uderza subtelność wydobycia kształtu i urody żylastej dłoni o wysmukłych palcach.
Tekst: Elżbieta Charazińska
Redakcja: Beata Fiugajska
Foto: Piotr Ligier